Đề thi chọn học sinh giỏi môn Sinh học Lớp 8 - Năm học 2014-2015

Nội dung text: Đề thi chọn học sinh giỏi môn Sinh học Lớp 8 - Năm học 2014-2015

1. PHÒNG GD&ĐT BÁ THƯỚC ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI LỚP Năm học: 2015-2016 Môn: Sinh học Thời gian làm bài: 150 phút Đề thi này gồm 01 trang Câu 1: (2,0 điểm) Tế bào trong cơ thể có những hình dạng nào? Vì sao tế bào có nhiều hình dạng và kích thước khác nhau? Tính chất sống của tế bào thể hiện như thế nào? Câu 2: (1,5 điểm): Phân tích những đặc điểm chứng minh bộ xương người thích nghi với lao động và đi đứng thẳng? Câu 3: (4,0 điểm) a. Trình bày thí nghiệm của Các lanstâynơ? b. Phân tích cơ sở khoa học để kết luận nhóm máu O là nhóm máu chuyên cho, nhóm máu AB là nhóm máu chuyên nhận. c. Vì sao nói máu, nước mô, bạch huyết là môi trường trong của cơ thể? Câu 4: (3,5 điểm) Một người hô hấp bình thường là 18 nhịp/ 1 phút, mỗi nhịp hít vào với một lượng khí là 420 ml. Khi người ấy tập luyện hô hấp sâu 12 nhịp/ 1 phút, mỗi nhịp hít vào là 620 ml không khí. a. Tính lưu lượng khí lưu thông, khí vô ích ở khoảng chết, khí hữu ích ở phế nang của người hô hấp thường và hô hấp sâu được thực hiện trong mỗi phút? b. So sánh lượng khí hữu ích giữa hô hấp thường và hô hấp sâu trong mỗi phút? (Biết rằng lượng khí vô ích ở khoảng chết của mỗi nhịp hô hấp là 150 ml ). Câu 5: (3,0 điểm) a. Nêu chức năng của ruột non? Ruột non có cấu tạo như thế nào để phù hợp với chức năng đó? b. Thành phần nước tiểu đầu khác với máu như thế nào? Vì sao có sự khác nhau đó ? Câu 6: (3,0 điểm) a. Phân biệt trao đổi chất với sự chuyển hóa vật chất và năng lượng b. Năng lượng được giải phóng ở tế bào được sử dụng vào những hoạt động nào? Cơ thể ở trạng thái “nghỉ ngơi” có tiêu dùng năng lượng không? Vì sao? Câu 7: (3,0 điểm) a. Trình bày cấu tạo và chức năng của nơron? b. Nêu những đặc điểm cấu tạo và chức năng của đại não người tiến hoá hơn các động vật thuộc lớp thú? HẾT Cán bộ coi thi không giải thích gì thêm. Họ và tên thí sinh SBD
2. PHÒNG GD&ĐT BÁ THƯỚC KÌ THI HSG LỚP 8 NĂM HỌC 2015-2016 HƯỚNG DẪN CHẤM MÔN: SINH HỌC ĐỀ CHÍNH THỨC (HDC này gồm 02 trang) Câu 1: (1,5 điểm) Phần Nội dung trình bày Điểm + TB có nhiều hình dạng khác nhau: Hình cầu, hình đĩa, hình sao, thoi, 0,5 trụ + TB có nhiều hình dạng và kích thước khác nhau để thực hiện các chức năng 0,5 khác nhau. - Tính chất sống: + TB thöôøng xuyeân TÑC vôùi moâi tröôøng trong cô theå (maùu, nöôùc moâ) 0,25 thoâng qua maøng TB baèng cô cheá thaåm thaáu vaø khueách taùn + Sinh saûn: TB lôùn leân ñeán möùc naøo ñoù thì phaân chia goïi laø söï phaân baøo. 0,25 Vì theá TB luoân ñoåi môùi vaø taêng veà soá löôïng + Caûm öùng: Laø khaû naêng tieáp nhaän vaø phaûn öùng laïi caùc kích thích lí , hoùa 0,5 cuûa moâi tröôøng xung quanh TB (VD: TB cô laø söï co ruùt vaø TB TK laø höng phaán vaø daãn truyeàn ) Câu 2: (1,5 điểm) Phần Nội dung trình bày Điểm Câu 1 (2,0 điểm) - Những biến đổi ở xương đầu: Hộp sọ phát triển chứa não với thể tích 0,25 lớn, sọ lớn hơn mặt đảm bảo cân đối và thuận lợi cho sự vận động của đầu về bốn phía. - Cột sống: cong ở 4 chỗ tạo thành 2 hình chữ S nối với nhau giúp cơ thể 0,5 có tư thế đứng thẳng, lồng ngực dẹp theo hướng trước sau và nở sang hai bên giúp giải phóng 2 tay, thuận lợi cho lao động - Sự phân hóa của khớp xương khớp tay, chân chủ yếu là khớp động, xương cổ tay nhỏ, các ngón linh vì vậy sự cử động của bàn tay linh hoạt và 0,5 thuận lợi cho sử dụng công cụ lao động, khớp chậu đùi có hố khớp sâu vì vậy đảm bảo vững chắc, nhưng hạn chế vận động của đùi. Xương chân to, xương tay nhỏ hơn, xương gót chân lớn đảm bảo nâng đỡ cơ thể, khéo léo trong lao động - Các khớp cổ chân, bàn chân khá chặt chẽ, xương chậu nở rộng, xương đùi 0,25 lớn, bàn chân có các ngón ngắn, xương gót lớn và kéo dài về phía sau, bàn Câu 3: (4 điểm) Phần Nội dung trình bày Điểm a a. Trình bày thí nghiệm của Các lanstâynơ? - Thí nghiệm: Các lanstâynơ đã dùng hồng cầu của người này và trộn với 0,25 huyết tương của những người khác và ngược lại, lấy huyết tương của một người và trộn với hồng cầu của những người khác. - Ông đã nhận thấy rằng:
3. + Có 2 loại kháng nguyên trên hồng cầu là A và B 0,25 + Có 2 loại kháng thể trong huyết tương là α (gây kết dính A) và β 0,25 (gây kết dính B)và 0,25 + Tổng hợp lại có 4 nhóm máu là: O; A; B; AB + Kết quả thí nghiệm trong hình 15 SGK tr 49 0,5 * Đặc điểm các nhóm máu: -Nhóm máu O: Hồng cầu không có kháng nguyên A và B, huyết tương 0,25 có kháng thể α, β -Nhóm máu A: Hồng cầu chỉ có A, huyết tương không có α, chỉ có β, 0,25 -Nhóm máu B; Hồng cầu chỉ có B, huyết tương không có β, chỉ có α, 0,25 -Nhóm máu AB: Hồng cầu có cả A,B, huyết tương không có α, β 0,25 b - Nhóm máu O là chuyên cho bởi vì: Hồng cầu của nhóm máu O không có kháng nguyên A, B. Nên khi cho các nhóm máu khác dù nhóm máu 0,5 đó có huyết tương chứa kháng thể α hoặc β hoặc có cả hai thì không gây kết dính. - Nhóm máu AB là chuyên nhận bởi vì: Trong huyết tương không có kháng thể α, β nên dù nhận một nhóm máu bất kì nào có kháng nguyên 0,5 A,B thì vẫn không gây kết dính. c - Máu, nước mô và bạch huyết là môi trường trong cơ thể vì: Nhờ máu, nước mô và bạch huyết trong cơ thể mà tế bào và môi trường ngoài 0,5 liên hệ thường xuyên với nhau trong quá trình trao đổi các chất dinh dưỡng, oxi, khí cacbonic và các chất thải khác. Câu 4: (3,5 điểm) Phần Nội dung trình bày Điểm a/ khi người ta hô hấp bình thường khí lưu thông trong 1 phút là : 18.420 = 7560 (ml) 0,5đ Lưu lượng khí ở khoảng chết mà người đó hô hấp thường trong 1 phút là ( vô ích ) 18.150 = 2700 (ml) 0,5đ - Lượng khí hữu ích 1 phút hô hấp thường là: 7560 – 2700 = 4860 (ml) 0,5đ b/ Khi người đó hô hấp sâu: - Lưu lượng khí lưu thông trong 1 phút là: 0,5 đ 12.620 = 7440 (ml) - Lưu lượng khí vô ích ở khoảng chết trong 1 phút là: 0,5đ 12.150 = 1800 (ml) - 1 phút người đó hô hấp sâu với lưu lượng khí hữu ích là : 0,5đ 7440 – 1800 = 5640 (ml). Trong 1 phút lượng khí hô hấp sâu hơn hô hấp thường là: 0.5® 5640 – 4860 = 780 (ml) Câu 5: (3.0 điểm)
4. Phần Nội dung trình bày Điểm * Ruoät non coù 2 chöùc naêng chính laø: hoaøn thaønh quaù trình tieâu hoùa caùc 0,25 loaïi thöùc aên vaø haáp thuï caùc saûn phaåm ñaõ tieâu hoùa. * Ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa ruoät non phuø hôïp vôùi chöùc naêng tieâu hoùa: 0,25 - Thành ruột có cấu tạo gồm 4 lớp : lớp màng ngoài, lớp cơ (cơ dọc và cơ vòng), lớp niêm mạc và lớp dưới niêm mạc - Nhôø lôùp cô ôû thaønh ruoät co daõn taïo nhu ñoäng thaám ñeàu dòch tieâu hoùa, 0,25 ñaåy thöùc aên xuoáng caùc phaàn khaùc cuûa ruoät - Ñoaïn taù traøng coù oáng daãn chung cuûa dòch tuïy vaø dòch maät ñoå vaøo. - Lôùp nieâm maïc (ñoaïn sau taù traøng) coù nhieàu tuyeán ruoät tieát dòch ruoät tiết dịch ruột . Nhö vaäy ôû ruoät non coù ñaày ñuû caùc loaïi enzim tieâu hoùa taát caû caùc loaïi thöùc aên, do ñoù thöùc aên ñöôïc hoaøn toaøn bieán ñoåi thaønh nhöõng chaát 0,25 ñôn giaûn coù theå haáp thuï vaøo maùu . * Ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa ruoät non phuø hôïp vôùi chöùc naêng haáp thuï caùc chaát: - Ruoät non là ống tiêu hóa dày nhất khoảng daøi 2,8 – 3m 0,25 - Nieâm maïc ruoät coù nhieàu neáp gaáp, treân ñoù coù nhieàu loâng ruoät, moãi loâng ruoät coù voâ soá loâng cöïc nhoû, laømõ taêng dieän tích tieáp xuùc vôùi thöùc aên leân nhieàu laàn, dieän tích beà maët trong coù theå leân tôùi 400 – 500 m2 0,25 - Trong loâng ruoät coù heä thoáng maïng löôùi mao maïch maùu vaø baïch huyeát daøy ñaëc taïo ñieàu kieän cho söï haáp thuï chaát dinh döôõng nhanh choùng 0,25 - Maøng ruoät laø maøng thaám coù choïn loïc chæ cho vaøo maùu nhöõng chaát caàn thieát cho cô theå keå caû khi noàng ñoä caùc chaát ñoù thaáp hôn noàng ñoä coù trong 0,25 maùu vaø khoâng cho nhöõng chaát ñoäc vaøo maùu keå caû khi noù coù noàng ñoä cao hôn trong maùu . b* Thµnh phÇn n­íc tiÓu ®Çu kh¸c m¸u: 0,25 - N­íc tiÓu ®Çu kh«ng cã c¸c tÕ bµo m¸u vµ c¸c protein cã kÝch th­íc lín. - M¸u cã c¸c tÕ bµo m¸u vµ protein cã kÝch th­íc lín. * Gi·i thÝch sù kh¸c nhau: b - N­íc tiÓu ®Çu lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh läc m¸u ë nang cÇu thËn 0,25 - Qu¸ tr×nh läc m¸u ë nang cÇu thËn diễn ra do sù chªnh lÖch ¸p suÊt gi÷a m¸u vµ nang cÇu thËn ( ¸p suÊt läc) phô thuéc vµo kÝch th­íc lç läc - Mµng läc vµ v¸ch mao m¹ch v¬Ý kÝch th­íc lç läc lµ 30-40 A0 0,25 - Nªn c¸c tÕ bµo m¸u vµ ph©n tö protein cã kÝch th­íc lín nªn kh«ng qua ®­îc lç läc 0,25 Câu 6: (3,0 điểm) Phần Nội dung trình bày Điểm a - Söï trao ñoåi chaát ôû caáp ñoä cô theå: Môi trường ngoài cung cấp cho cơ thể 0,5
5. thức ăn, nước uống muối khoáng thông qua hệ tiêu hoá, hệ hô hấp đồng thời thải chất cặn bã, sản phẩm phân huỷ, CO2 từ cơ thể ra môi trường. - Trao ñoåi chaát ôû caáp ñoä TB: laø söï trao ñoåi chaát giöõa TB vaø moâi tröôøng 0,5 trong. Các chất dinh dưỡng và O2 tiếp nhận từ máu, nước mô được tế bào sử dụng cho hoạt động sống đồng thời các sản phẩm phân huỷ được thải vào môi trường trong và đưa tới cơ quan bài tiết, thải ra ngoài. -Sự chuyển hóa vật chất và năng lượng: Trong cơ thể, đồng hóa là quá 0,5 trình tổng hợp các chất đơn giản thành các chất đặc trưng của tế bào và tích lũy năng lượng, còn dị hóa phân giải các chất phức tạp thành các chất đơn giản và giải phóng năng lượng => TĐC là biển hiện bên ngoài, chuyển hóa vật chất và năng lượng xảy ra ở 0,5 bên trong tế bào - Năng lượng được giải phóng ở tế bào được sử dụng vào những hoạt động 0.5 nào? Cơ thể ở trạng thái “ nghỉ ngơi” có tiêu dùng năng lượng không? Vì sao - Năng lượng sinh ra: để sinh công, tổng hợp chất mới, sinh nhiệt 0,25 b - Cơ thể ở trạng thái nghỉ ngơi: có tiêu dùng năng lượng 0.25 - Vì : Cần năng lượng để duy trì sự sống( tuần hoàn, hô hấp, bài tiết, duy trì thân nhiệt Câu 7: (3,0 điểm) Phần Nội dung trình bày Điểm a * Caáu taïo: Nô ron laø ñôn vò caáu taïo neân heä thaàn kinh 0,5 - Thaân chöùa nhaân - Töø thaân coù nhieàu sôïi nhaùnh vaø moät sôïi truïc. Sôïi truïc thöôøng coù bao 0,5 mieâlin, caùc bao mielâin ñöôïc ngaên caùch baèng caùc eo Raêngvi eâ. Taän cuøng sôïi truïc coù caùc cuùc xinap laø nôi tieáp giaùp giöõa caùc nô ron naøy vôùi nô ron khaùc hoaëc vôùi cô quan traû lôøi. 0,5 * Chöùc naêng cô baûn cuûa nôron: caûm öùng vaø daãn truyeàn xung thaàn kinh - Caûm öùng laø khaû naêng tieáp mhaän caùc kích thích vaø phaûn öùng laïi caùc kích thích baèng hình thöùc phaùt sinh xung thaàn kinh - Daãn truyeàn xung thaàn kinh laø khaû naêng lan truyeàn xung thaàn kinh theo 0,5 moät chieàu nhaát ñinh töø nôi phaùt sinh hoaëc tieáp nhaän veà thaân nô ron vaø truyeàn doïc theo sôïi truïc * Đặc điểm tiến hoá: b - Khối lượng não so với cơ thể ở người lớn, chứa khoảng 100 tỉ nron; 0,5 - Vỏ não có nhiều khe và rãnh làm tăng bề mặt chứa các nơ ron (khối lượng chất xám lớn); - Ở người ngoài các trung khu vận động và cảm giác, còn có các trung khu cảm 0,5 giác và vận động ngôn ngữ (nói, viết, hiểu tiếng nói, hiểu chữ viết). Giám khảo chú ý:
6. - HDC chỉ là một cách giải. HS có thể giải theo cách khác, giám khảo căn cứ vào bài làm cụ thể của HS để cho điểm. - Điểm các phần, các câu không làm tròn. Điểm toàn là tổng điểm của các câu thành phần.