Đề cương Ôn tập môn Sinh học Lớp 9 - Học kì 2

Nội dung text: Đề cương Ôn tập môn Sinh học Lớp 9 - Học kì 2

1. ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP SINH HKII Câu 1: Hiện tượng thoái hoá là gì? Nguyên nhân và cơ chế của hiện tượng thoái hoá? Trong chọn giống người ta dùng 2 phương pháp tự thụ phấn bắt buộc và giao phối gần nhằm mục đích gì? – Khái niệm: Thoái hoá là hiện tượng các thế hệ con cháu có sức sống kém dần, bộc lộ tính trạng xấu, năng suất giảm, + Ở thực vật do tự thụ phấn ở cây giao phấn: VD cây ngô tự thụ phấn sau nhiều thế hệ: phát triển chậm, chiều cao cây và năng suất giảm dần, nhiều cây bị chết, bạch tạng, thân lùn, bắp dị dạng, hạt ít + Ở động vật do giao phối gần: thế hệ con cháu sinh trưởng và phát triển yếu, quái thai, dị tật bẩm sinh, chết non . - Giao phối gần (giao phối cận huyết): Là sự giao phối giữa con cái sinh ra từ 1 cặp bố mẹ hoặc giữa bố mẹ với con cái. - Nguyên Nhân: hiện tượng thoái hoá do tự thụ phấn hoặc giao phối cận huyết vì qua nhiều thế hệ tạo ra các cặp gen đồng hợp lặn gây hại. - Vai trò của tự thụ phấn và giao phối gần: + Củng cố đặc tính mong muốn. + Tạo dòng thuần chứa cặp gen đồng hợp. + Phát hiện gen xấu để loại bỏ ra khỏi quần thể. +Chuẩn bị lai khác dòng để tạo ưu thế lai. Câu 2: Khái niệm ưu thế lai? Giải thích nguyên nhân của hiện tượng ưu thế lai? Trong chọn giống vật nuôi, cây trồng người ta dùng những phương pháp gì để tạo ưu thế lai? - Khái niệm: Ưu thế lai là hiện tượng cơ thể lai F 1 có sức sống cao hơn, sinh trưởng nhanh hơn, phát triển mạnh hơn, chống chịu tốt hơn, các tính trạng năng suất cao hơn trung bình giữa 2 bố mẹ hoặc vượt trội cả 2 bố mẹ. - Nguyên nhân: Do có sự tập trung các gen trội có lợi ở cơ thể lai F1 + Lai 2 dòng thuần (kiểu gen đồng hợp) con lai F1 có hầu hết các cặp gen ở trạng thái dị hợp chỉ biểu hiện tính trạng của gen trội có lợi. + VD : P : Aabbcc x aaBBCC F1: AaBbCc - Phương pháp tạo ưu thế lai ở cây trồng: + Lai khác dòng : Tạo 2 dòng tự thụ phấn rồi cho giao phấn với nhau. VD: Ở ngô tạo được ngô lai F1 năng suất cao hơn từ 25 – 30% so với giống hiện có. + Lai khác thứ: Để kết hợp giữa tạo ưu thế lai và tạo giống mới. - Phương pháp tạo ưu thế lai ở vật nuôi: + Lai kinh tế: là cho giao phối giữa cặp vật nuôi bố mẹ thuộc 2 dòng thuần khác nhau rồi dùng con lai F1 làm sản phẩm. Ví dụ : Lợn Ỉ Móng Cái x Lợn Đại Bạch. Lợn con mới sinh nặng 0,8 Kg tăng trọng nhanh, tỉ lệ nạc cao. Câu 4: Lai kinh tế là gì? Ở nước ta phương pháp phổ biến của lai kinh tế là gì? Ví dụ? Là phép lai mà người ta cho giao phối giữa cặp vật nuôi bố mẹ thuộc 2 dòng thuần khác nhau rồi dùng con lai F1 làm sản phẩm, không dùng làm giống. Phổ biến ở nước ta là dùng con cái trong nước cho giao phối với con đực cao sản thuộc giống thuần nhập nội. Câu 3: Hãy nêu khái niệm và phân loại môi trường? Các của nhân tố sinh thái của môi trường? Giới hạn sinh thái là gì? Vẽ sơ đồ giới hạn nhiệt độ của một loài sinh vật. * Môi trường sống của SV:
2. - Môi trường sống: là nơi sinh sống của sinh vật, bao gồm tất cả những gì bao quanh có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên sự sống, phát triển, sinh sản của sinh vật. - Có 4 loại môi trường chủ yếu: + Môi trường nước: cá, tôm, cua, thủy sinh, + Môi trường trên mặt đất, không khí: chó, mèo, tre, xoài, con người + Môi trường trong đất: chuột chù, giun đất, vi sinh vật, + Môi trường sinh vật: bọ chét, dây tơ hồng, tầm gửi, cái ghẻ Nhaân toá sinh thaùi laø nhöõng yeáu toá cuûa moâi tröôøng taùc ñoäng tôùi sinh vaät. * Các nhân tố sinh thái của môi trường: - Nhân tố vô sinh: + Khí hậu gồm: nhiệt độ, ánh sáng, gió + Nước: Nước ngọt, mặn, lợ + Địa hình: Thổ nhưỡng, độ cao, loại đất - Nhân tố hữu sinh: + Nhân tố sinh vật: Các vi sinh vật, nấm, thực vật, động vật. + Nhân tố con người: có trí tuệ nên bên cạnh việc khai thác tài nguyên thiên nhiên, con người còn góp phần to lớn cải tạo thiên nhiên. -> Các nhân tố sinh thái tác động lên sinh vật thay đổi theo từng môi trường và thời gian. * Giới hạn sinh thái: là giới hạn chịu đựng của cơ thể sinh vật đối với 1 nhân tố sinh thái nhất định. VD: Giới hạn nhiệt độ của cá rô phi Việt Nam. Từ 5,60 C - 420 C Câu 4:Nêu ảnh hưởng của ánh sáng lên đời sống lên đời sống sinh vật và sự phân chia nhóm của động vật, thực vật theo nhân tố ánh sáng. a. Ảnh hưởng ánh sáng lên đời sống thực vật: - Cây có tính hướng sáng. - Ánh sáng ảnh hưởng tới hình thái và hoạt động sinh lí của thực vật như quang hợp, hô hấp, thoát hơi nước + Nhóm cây ưa sáng: gồm những cây sống nơi quang đãng: Lúa nước, cải, mai, + Nhóm cây ưa bóng: gồm những cây sống nơi ánh sáng yếu, dưới tán cây khác: Lá lốt, diếp cá, phong lan b. Ảnh hưởng ánh sáng lên đời sống động vật: - Ánh sáng ảnh hưởng tới các hoạt động của động vật: nhận biết các vật, định hướng di chuyển trong không gian, hoạt động, khả năng sinh trưởng và sinh sản của động vật - Dựa vào sự thích nghi với các điều kiện chiếu sáng khác nhau người ta chia ĐV thành 2 nhóm + Nhóm động vật ưa sáng: gồm những động vật hoạt động ban ngày: trâu, bò, dê, cừu, cò, chim sẻ + Nhóm động vật ưa tối: gồm những động vật hoạt động về ban đêm, sống trong hang, hốc đất: sóc, chuột chũi, cú mèo, vạc Câu 5: Ảnh hưởng của nhiệt độ và độ ẩm lên đời sống sinh vật? Sự phân chia nhóm sinh vật theo nhiệt độ và độ ẩm? a. Ảnh hưởng nhiệt độ lên đời sống sinh vật: - Nhiệt độ môi trường ảnh hưởng tới hình thái, hoạt động sinh lý của sinh vật. - Ña soá caùc loaøi sinh vaät soáng trong phaïm vi nhieät ñoä töø 0 – 500C . Tuy nhieân cuõng coù moät soá sinh vaät nhôø khaû naêng thích nghi cao neân coù khaû naêng soáng ñöôïc ôû nhieät ñoä raát thaáp hoaëc raát cao (Vi khuaån löu huyønh soáng ôû suoái nöôùc noùng coù theå chòu ñöôïc nhieät ñoä tôùi 1130C ) - Hình thành nhóm sinh vật. + Sinh vật biến nhiệt: có nhiệt độ cơ thể phụ thuộc vào nhiệt độ môi trường: Vi sinh vật, nấm, thực vật, động vật không xương sống, cá, lưỡng cư, bò sát.
3. + Sinh vật hằng nhiệt: Nhiệt độ cơ thể không phụ thuộc vào nhiệt độ môi trường: Chim, thú, người. b. Ảnh hưởng độ ẩm lên đời sống sinh vật: - Sinh vật thích nghi với môi trường sống có độ ẩm khác nhau. - Hình thành các nhóm sinh vật: + Thực vật: TV ưa ẩm và TV chịu hạn + Động vật: ĐV ưa ẩmvà ĐV ưa khô Các nhóm SV Tên SV Thực vật ưa ẩm - Lúa nước; dương xỉ; rêu Thực vật chịu hạn - Xương rồng; thông; phi lao Động vật ưa ẩm - Giun đất; Ếch, nhái; Con ốc sên Động vật ưa khô - Thằn lằn; Lạc đà, chuột nhảy Câu 6: Nêu mối quan hệ cùng loài và khác loài của sinh vật ? a. Quan hệ cùng loài: - Các sinh vật cùng loài sống gần nhau, liên hệ với nhau, hình thành nên nhóm cá thể. - Trong 1 nhóm có những mối quan hệ: + Hỗ trợ: Sinh vật trong nhóm được bảo vệ tốt hơn, kiếm được nhiều thức ăn. + Cạnh tranh: Khi gặp điều kiện sống bất lợi, một số cá thể tách ra khỏi nhóm -> Giảm nhẹ sự cạnh tranh giữa các cá thể và hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn. * YÙ nghóa: giuùp sinh vaät thích nghi ñöôïc vôùi moâi tröôøng soáng b. Quan hệ khác loài: Quan hệ Đặc điểm Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật Cộng sinh VD: cộng sinh giữa nấm và tảo trong địa y; cộng sinh giữa vi khuẩn cố định đạm và cây họ đậu; cộng sinh giữa tôm kí cư và hải quỳ Hỗ trợ Sự hợp tác giữa 2 loài SV, trong đó 1 bên có lợi còn bên kia không có lợi Hội sinh và cũng không có hại VD: Địa y sống trên cành cây, cá ép và rùa biển Các SV khác loài tranh giành nhau thức ăn, nơi ở và các điều kiện sống Cạnh tranh khác của môi trường. Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau VD: cỏ dại và lúa trên 1 cánh đồng; dê và cừu trên 1 đồng cỏ SV sống nhờ trên cơ thể của SV khác, lấy các chất dinh dưỡng, máu từ Kí sinh, SV đó nửa kí sinh VD: rận và bét sống trên da trâu bò, chí (chấy) sống trên tóc người; cây Đối địch tầm gửi sống trên cây xoan Gồm các trường hợp: động vật ăn thịt con mồi, động vật ăn thực vật, thực SV ăn SV vật bắt sâu bọ khác VD: Hổ ăn nai; bò ăn cỏ; cây nắp ấm bắt côn trùng * Sự khác nhau chủ yếu của quan hệ hỗ trợ và quan hệ đối địch của các sinh vật khác loài: + trong quan hệ hỗ trợ: ít nhất có 1 sinh vật có lợi hoặc không có SV nào bị hại + trong quan hệ đối địch: ít nhất có 1 sinh vật bị hại. Câu 7: Phân biệt khái niệm quần thể, quần xã và hệ sinh thái. Lấy ví dụ. Sự khác nhau giữa quần thể người với các quần thể sinh vật khác? a. Quần thể sinh vật: là tập hợp những cá thể cùng loài, sinh sống trong một khoảng không gian nhất định, ở một thời điểm xác định, có khả năng giao phối với nhau để sinh sản. - Ví dụ : Rừng cọ, đồi chè, đàn chim én Tæ leä giôùi tính: Laø tæ leä giöõa soá löôïng caù theå ñöïc/soá löôïng caù theå caùi.Tæ leä naøy cho thaáy tieàm
4. naêng sinh saûn cuûa quaàn theå . Thaønh phaàn nhoùm tuoåi:- Nhoùm tröôùc sinh saûn( phía döôùi) coù vai troø chuû yeáu laøm taêng tröôûng khoái löôïng vaø kích thöôùc quaàn theå. Nhoùm sinh saûn(ôû giöõa) cho thaáy khaû naêng sinh saûn cuûa caùc caù theå, quyeát ñònh möùc sinh saûn cuûa quaàn theå . Nhoùm sau sinh saûn(phía treân) bieåu hieän nhöõng caù theå khoâng coøn khaû naêng sinh saûn neân khoâng aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån cuûa quaàn theå . Maät ñoä quaàn theå: Laø soá löôïng sinh vaät coù trong moät ñôn vò dieän tích hay theå tích.Soá löôïng caù theå trong quaàn theå bieán ñoäng theo muøa, theo naêm, phuï thuoäc vaøo nguoàn thöùc aên, nôi ôû vaø caùc ñieàu kieän soáng cuûa moâi tröôøng Aûnh höôûng cuûa moâi tröôøng tôùi quaàn theå sinh vaät? Caùc ñieàu kieän soáng cuûa moâi tröôøng nhö khí haäu, thoå nhöôõng, nguoàn thöùc aên. . .aûnh höôûng ñeán soá löôïng caù theå cuûa quaàn theå. Khi maät ñoä caù theå taêng quaù cao daãn tôùi thieáu thöùc aên,choã ôû, phaùt sinh nhieàu beänh taät, nhieàu caù theå bò cheát. Khi ñoù, maät ñoä quaàn theå laïi ñöôïc ñieàu chænh trôû veà möùc caân baèng. Söï khaùc nhau giöõa quaàn theå ngöôøi vôùi caùc quaàn theå sinh vaät khaùc? Ngoaøi nhöõng ñaëc ñieåm chung cuûa moät quaàn theå sinh vaät, quaàn theå ngöôøi coøn coù nhöõng ñaëc tröng maø caùc quaàn theå sinh vaät khaùc khoâng coù. Ñoù laø nhöõng ñaëc tröng veà kinh teá – xaõ hoäi nhö phaùp luaät, hoân nhaân, giaùo duïc, vaên hoùa Söï khaùc nhau ñoù laø do con ngöôøi coù lao ñoäng vaø coù tö duy YÙ nghóa cuûa söï taêng daân soá vaø phaùt trieån xaõ hoäi? Nhöõng ñaëc tröng veà tæ leä giôùi tính, thaønh phaàn nhoùm tuoåi, söï taêng, giaûm daân soá coù aûnh höôûng raát lôùn tôùi chaát löôïng cuoäc soáng cuûa con ngöôøi vaø caùc chính saùch kinh teá- xaõ hoäi cuûa moãi quoác gia. Ñeå coù söï phaùt trieån beàn vöõng, moãi quoác gia caàn phaûi phaùt trieån daân soá hôïp lí. Khoâng ñeå daân soá taêng quaù nhanh daãn tôùi thieáu nôi ôû, nguoàn thöùc aên, nöôùc uoáng, oâ nhieãm moâi tröôøng, taøn phaù röøng vaø caùc taøi nguyeân khaùc. Hieän nay, Vieät Nam ñang thöïc hieän Phaùp leänh daân soá nhaèm muïc ñích ñaûm baûo chaát löôïng cuoäc soáng cuûa moãi caù nhaân, gia ñình vaø toaøn xaõ hoäi. Soá con sinh ra phaûi phuø hôïp vôùi khaû naêng nuoâi döôõng, chaêm soùc cuûa moãi gia ñình vaø haøi hoaø vôùi söï phaùt trieån kinh teá- xaõ hoäi, taøi nguyeân, moâi tröôøng cuûa ñaát nöôùc. b. Quần xã sinh vật: là tập hợp những quần thể sinh vật khác loài cùng sống trong 1 không gian xác định, chúng có mối quan hệ gắn bó như 1 thể thống nhất nên quần xã có cấu trúc ổn định. Các sinh vật trong quần xã thích nghi với môi trường sống của chúng. - Ví dụ: Ao cá tự nhiên, rừng nhiệt đới Quan heä giöõa ngoaïi caûnh vaø quaàn xaõ? Caùc nhaân toá sinh thaùi voâ sinh, höõu sinh luoân aûnh höôûng tôùi quaàn xaõ, taïo neân söï thay ñoåi. Soá löôïng caù theå cuûa moãi quaàn theå trong quaàn xaõ luoân luoân ñöôïc khoáng cheá ôû möùc ñoä phuø hôïp vôùi khaûnaêng cuûa moâi tröôøng, taïo neân söï caân baèng sinh hoïc trong quaàn xaõ. c. Hệ sinh thái: bao gồm quần xã sinh vật và khu vực sống (sinh cảnh), trong đó các sinh vật luôn tác động lẫn nhau và tác động qua lại với các nhân tố vô sinh của môi trường tạo thành 1 hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định.
5. Ví dụ: Rừng mưa nhiệt đới; hoang mạc, thảo nguyên, đồng rêu - Các thành phần của hệ sinh thái: * Moät heä sinh thaùi hoaøn chænh coù caùc thaønh phaàn chuû yeáu sau: + Caùc thaønh phaàn voâ sinh: ñaát, nöôùc, thaûm muïc. . . + Sinh vaät saûn xuaát laø thöïc vaät + Sinh vaät tieâu thuï goàm: ñoäng vaät aên thöïc vaät vaø ñoäng vaät aên thòt. + Sinh vaät phaân giaûi nhö vi khuaån, naám. * Sự khác nhau giữa quần thể người và quần thể sinh vật khác: - Quần thể người có những đặc điểm sinh học giống quần thể các sinh vật khác. - Quần thể người có những đặc trưng khác với quần thể sinh vật khác: kinh tế, văn hoá, pháp luật, chính trị, y tế, giáo dục, => Con người có lao động và tư duy có khả năng điều chỉnh đặc điểm sinh thái trong quần thể. Câu 8: Sự khác nhau giữa quần thể và quần xã sinh vật? Quần thể Quần xã - Tập hợp các cá thể cùng loài sống trong một - Tập hợp các quần thể khác loài cùng sống sinh cảnh . trong một sinh cảnh . - Đơn vị cấu trúc là cá thể , được hình thành - Đơn vị cấu trúc là quần thể , được hình trong một thời gian tương đối ngắn . thành trong quá trình phát triển lịch sử,tương đối dài. - Mối quan hệ giữa các cá thể chủ yếu là - Mối quan hệ chủ yếu giữa các quần thể là quan hệ sinh sản và di truyền quan hệ dinh dưỡng ( quan hệ hổ trợ , đối địch ) - Không có cấu trúc phân tầng . - Có cấu trúc phân tầng . Câu 9: Chuỗi và lưới thức ăn, vẽ sơ đồ chuỗi và lưới thức ăn của một hệ sinh thái nhất định? a. Chuỗi thức ăn: Là 1 dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài là 1 mắt xích, vừa là sinh vật tiêu thụ mắt xích đứng trước, vừa là sinh vật bị mắt xích ở phía sau tiêu thụ. - Chuổi thức ăn gồm các sinh vật: Sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ, sinh vật phân hủy. VD: - Cây cỏ chuột rắn - Cây sâu ăn lá cầy đại bàng SV phân hủy b. Lưói thức ăn: Bao gồm các chuổi thức ăn có nhiều mắc xích chung. - Một lưới thức ăn hoàn chỉnh gồm 3 thành phần chủ yếu: sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ, sinh vật phân giải. - VD: Sâu Gà Thực vật Thỏ Cáo Đại bàng VSV Dê Hổ c. Bài tập: Hãy vẽ 1 lưới thức ăn trong đó có các SV: cây cỏ, bọ rùa, ếch nhái, rắn, châu chấu, diều hâu, nấm, vi khuẩn, cáo, gà rừng, dê, hổ Bọ rùa Ếch nhái Rắn Diều hâu Cây cỏ Châu chấu Gà Cáo vi khuẩn, nấm Dê Hổ
6. Veõ sô ñoà löôùi thöùc aên (Moái quan heä veà dinh döôõng) cuûa caùc sinh vaät sau trong moät heä sinh thaùi? thöïc vaät, eách, raén, saâu, chaâu chaáu, gaø, deâ, ñaïi baøng, hoå, caùo, thoû, sinh vaät phaân giaûi chaâuchaáu eách Raén Saâu Gaø Thöïc vaät Deâ Hoå Thoû Caùo Ñaïi baøng SVPG Bieän phaùp baûo veä heä sinh thaùi röøng nhieät ñôùi? - Nghieâm caám chaët phaù röøng böøa baõi - Nghieâm caám saên baén ñoäng vaät ñaëc bieät laø loaøi quí - Baûo veä nhöõng loaøi thöïc vaät vaø ñoäng vaät coù löôïng ít - Tuyeân truyeàn yù thöùc baûo veä röøng ñeán töøng ngöôøi daân Taùc ñoäng cuûa con ngöôøi tôùi moâi tröôøng qua caùc thôøi kì phaùt trieån cuûa xaõ hoäi? Thôøi kì nguyeân thuyû: Ñoát röøng, ñaøo hoá saên baét thuù döõ laøm giaûm dieän tích röøng Xaõ hoäi noâng nghieäp: Troàng troït, chaên nuoâi Phaù röøng laøm khu daân cö , khu saûn xuaát laøm thay ñoåi ñaát vaø taàng nöôùc maët Xaõ hoäi coâng nghieäp: Khai thaùc taøi nguyeân böøa baõi, xaây döïng nhieàu khu coâng nghieäp laøm ñaát ñai caøng thu heïp Löôïng raùc thaûi raát lôùn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng Taùc ñoäng cuûa con ngöôøi laøm suy thoaùi töï nhieân? Nhieàu hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi taùc ñoäng vaøo moâi tröôøng ñaõ gaây ra haäu quaû raát xaáu Maát caân baèng sinh thaùi Xoùi moøn ñaát gaây luõ luït dieän roäng, haïn haùn keùo daøi aûnh höôûng maïch nöôùc ngaàm Nhieàu loaøi sinh vaät bò maát ñaëc bieät nhieàu loaøi ñoäng vaät quí hieám coù nguy cô bò tuyeät chuûng. Vai troø cuûa con ngöôøi trong vieäc baûo veä vaø caûi taïo moâi tröôøng töï nhieân? Haïn cheá söï gia taêng daân soá Söû duïng coù hieäu quaû nguoàn taøi nguyeân Phaùp leänh baûo veä sinh vaät Phuïc hoài troàng röøng Xöû lí raùc thaûi Lai taïo gioáng coù naêng suaát vaø phaåm chaát toát Câu 10: Việc phát triển dân số quá nhanh có thể dẫn tới những hậu quả gì? Việt Nam đã làm gì để phát triển dân số hợp lí? - Việc tăng dân số quá nhanh có thể dẫn tới thiếu nơi ở, nguồn thức ăn, nước uống, ô nhiễm môi
7. trường, tàn phá rừng và các tài nguyên khác. - Hiện nay Việt Nam đang thực hiện Pháp lệnh dân số nhằm mục đích đảm bảo chất lượng cuộc sống của mỗi cá nhân, gia đình và toàn xã hội: Số con sinh ra phải phù hợp với khả năng nuôi dưỡng, chăm sóc của mỗi gia đình và hài hòa với sự phát triển kinh tế, xã hội, tài nguyên môi trường của đất nước. Câu 11: Những dấu hiệu điển hình của một quần xã? Giữa ngoại cảnh và quần xã có mối quan hệ như thế nào? - Những dấu hiệu điển hình của 1 quần xã: Đặc điểm Các chỉ số Thể hiện Số lượng Độ đa dạng Mức độ phong phú về số lượng loài trong quần xã các loài Độ nhiều Mật độ cá thể của từng loài trong quần xã trong quần Độ thường gặp Tỉ lệ % số địa điểm bắt gặp một loài trong tổng số địa điểm xã quan sát Thành phần Loài ưu thế Loài đóng vai trò quan trọng trong quần xã loài trong Loài đặc trưng Loài chỉ có ở 1 quần xã hoặc có nhiều hơn hẳn các loài khác quần xã - Quan hệ giữa ngoại cảnh và quần xã: + Số lượng cá thể trong quần xã thay đổi theo những thay đổi của ngoại cảnh. + Sinh vật qua quá trình biến đổi dần dần thích nghi với môi trường sống của chúng * Cân bằng sinh học: là hiện tượng số lượng cá thể của mỗi quần thể trong quần xã luôn luôn được khống chế ở mức độ phù hợp với khả năng của môi trường. VD: Số lượng sâu và số lượng chim sâu khống chế lẫn nhau; Số lượng nai và số lượng hổ khống chế lẫn nhau Câu 12: Ô nhiễm môi trường, các tác nhân gây ô nhiễm môi trường và biện pháp hạn chế ô nhiễm môi trường. . Ô nhiễm môi trường: là hiện tượng môi trường tự nhiên bị nhiễm bẩn, đồng thời các tính chất vật lý, hoá học, sinh học của môi trường bị thay đổi gây tác hại tới đời sống của con người và các sinh vật khác. - Ô nhiễm môi trường do: + Hoạt động của con người. + Hoạt động tự nhiên: núi lửa, sinh vật. - Các tác nhân: 1/ Ô nhiễm do các khí thải: 2/ Ô nhiễm do hóa chất bảo vệ thực vật và chất độc hóa học: 3 – Ô nhiễm do các chất phóng xạ: 4 – Ô nhiễm do các chất thải rắn: 5 – Ô nhiễm do sinh vật gây bệnh: Caùc taùc nhaân chuû yeáu gaây oâ nhieãm moâi tröôøng? * OÂ nhieãm do caùc chaát khí thaûi ra töø hoaït ñoäng coâng nghieäp vaø sinh hoaït Caùc chaát thaûi töø nhaø maùy,phöông tieän giao thoâng, ñun naáu sinh hoaït laø CO2, SO2 gaây oâ nhieãm khoâng khí. * OÂ nhieãm do hoaù chaát baûo veä thöïc vaät vaø chaát ñoäc hoaù hoïc : Caùc chaát ñoäc haïi phaùt taùn vaø tích tuï Hoaù chaát (daïng hôi) theo nöôùc möa ñaát , tích tuï , gaây oâ nhieãm maïch nöôùc ngaàm Hoaù chaát ( daïng hôi) theo nöôùc möa ra ao hoà , soâng, bieån tích tuï Hoaù chaát coøn baùm vaø ngaám vaøo cô theå sinh vaät * OÂ nhieãm do caùc chaát phoùng xaï Gaây ñoät bieán ôû ngöôøi vaø sinh vaät
8. Gaây moät soá beänh di truyeàn vaø ung thö * OÂ nhieãm do caùc chaát thaûi raén: Caùc chaát thaûi raén gaây oâ nhieãm goàm: ñoà nhöïa, giaáy vuïn, maûnh cao su, boâng kim tieâm y teá, voâi gaïch vuïn * OÂ nhieãm do sinh vaät gaây beänh + Sinh vaät gaây beänh coù nguoàn goác töø chaát thaûi khoâng ñöôïc xöû lí (Phaân, nöôùc thaûi sinh hoaït, xaùc ñoäng vaät) Sinh vaät gaây beänh vaøo cô theå gaây beänh cho ngöôøi do moät soá thoùi quen sinh hoaït nhö: aên goûi, aên taùi, nguû khoâng maøn Bieän phaùp haïïn cheá oâ nhieãm moâi tröôøng? - Haäu quaû cuaû oâ nhieãm moâi tröôøng: laøm aûnh höôûng tôùi söùc khoûe vaø gaây ra nhieàu beänh cho con ngöôøi vaø sinh vaät. - Con ngöôøi hoaøn toaøn coù theå haïn cheá oâ nhieãm moâi tröôøng: coù nhieàu bieän phaùp phoøng choáng oâ nhieãm moâi tröôøng nhö: Xöû lí chaát thaûi coâng nghieäp vaø chaát thaûi sinh hoaït, caûi tieán coâng ngheä ñeå coù theå saûn xuaát ít gaây oâ nhieãm, xöû duïng nhieàu loaïi naêng löôïng khoâng gaây oâ nhieãm nhö naêng löïông gioù, naêng löôïng maët trôøi xaây döïng nhieåu khu coâng vieân, troàng caây xanh d8eå haïn cheá buïi vaø ñieàu hoøa khí haäu Cnaà taêng cöôøng coâng taùc tuyeân truyeàn vaø giaùo duïc ñeå naâng cao yù thöùc ,hieåu bieát cuûa con ngöôøi veà phoøng choáng oâ nhieãm moâi tröôøng. - Traùch nhieäm cuûa moãi ngöôøi laø phaûi haønh ñoäng ñeå phoøng choáng oâ nhieãm moâi tröôøng, goùp phaàn baûo veä moâi tröôøng soáng cuûa chính mình vaø cho caùc theá heä mai sau. Câu 13: a- Muỗi thường hoạt động mạnh về đêm. Đây là ảnh hưởng của loại nhân tố sinh thái nào? b- Theo em, loài chim cánh cụt ở Nam Cực và loài chim cánh cụt ở quần đảo Lagapagos ở xích đạo, loài nào có kích thước lớn hơn? Đây là ảnh hưởng của loại nhân tố sinh thái nào? a- Muỗi thường hoạt động mạnh về đêm, đây là ảnh hưởng của độ ẩm. b- Loài chim cánh cụt ở Nam Cực có kích thước lớn nhất, loài chim cánh cụt ở quần đảo Lagapagos nhỏ nhất. Đây là ảnh hưởng của nhiệt độ đến kích thước động vật. Câu 14: So sánh hiện tượng cân bằng sinh học với khống chế sinh học. A) Giống: - Đều dẫn đến làm cho số lượng cá thể mỗi quần thể dao động ở trạng thái cân bằng. - Đều liên quan đến tác động của MT sống. B) Khác: Cân bằng sinh học Khống chế sinh học - Xảy ra trong nội bộ mỗi quần thể. - Xảy ra giữa các quần thể khác loài ở Q. - Nguyên nhân: do các điều kiện của MT sống xã. ảnh hưởng đến tỉ lệ sinh sản và tử vong của quần - Do: mối quan hệ về dinh dưỡng giữa các thể. loài với nhau: quan hệ đối địch trong Q. xã. Taøi nguyeân thieân nhieân laø gì? Laáy ví duï? Taøi nguyeân thieân nhieân laø nguoàn vaät chaát sô khai ñöôïc hình thaønh vaø toàn taïi trong töï nhieân maø con ngöôøi coù theå söû duïng cho cuoäc soáng. Ví duï: Taøi nguyeân: Ñaát, nöôùc, gioù, thuûy trieàu, daàu moû, naêng löôïng aùnh saùng maët trôøi Câu 16: Caùc daïng taøi nguyeân thieân nhieân chuû yeáu? Taøi nguyeân thieân nhieân goàm 3 daïng chuû yeáu sau:
9. - Taøi nguyeân khoâng taùi sinh (than ñaù, daàu löûa ) laø daïng taøi nguyeân sau moät thôøi gian söû duïng seõ bò caïn kieät. - Taøi nguyeân taøi sinh: (Taøi nguyeân sinh vaät, ñaát, nöôùc ) laø daïng taøi nguyeân khi söû duïng hôïp lí seõ coù ñieàu kieän phaùt trieån. - Taøi nguyeân naêng löôïng vónh cöûu (naêng löôïng maët trôøi, gioù, soùng, thuûy trieàu )ñöôïc nghieân cöùu söû duïng ngaøy moät nhieàu, thay theá daàn caùc daïng naêng löôïng bò caïn kieät vaø haïn cheá ñöôïc tình traïng oâ nhieãm moâi tröôøng. Câu 17: Söû duïng hôïp lí nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân? - Taøi nguyeân thieân nhieân khoâng phaûi laø voâ taän chuùng ta caàn phaûi söû duïng moät caùch tieát kieäm vaø hôïp lí, vöøa ñaùp öùng nhu caàu söû duïng taøi nguyeân cuûa xaõ hoäi hieän taïi vöøa baûo ñaûm duy trì nguoàn taøi nguyeân cho theá heä mai sau. - Baûo veä röøng caây xanh treân maët ñaát coù vai troø quan troïng trong vieäc baûo veä ñaát, nöôùc vaø caùc taøi nguyeân sinh vaät khaùc Câu 18: Nêu những điểm khác nhau cơ bản giữa quần thể sinh vật và quần xã sinh vật? Quần thể Quần xã - Tập hợp các cá thể cùng loài sống trong một - Tập hợp các quần thể khác loài cùng sống trong sinh cảnh . một sinh cảnh . - Đơn vị cấu trúc là cá thể , được hình thành - Đơn vị cấu trúc là quần thể, được hình thành trong trong một thời gian tương đối ngắn . quá trình phát triển lịch sử,tương đối dài. - Mối quan hệ giữa các cá thể chủ yếu là - Mối quan hệ chủ yếu giữa các quần thể là quan hệ quan hệ sinh sản và di truyền dinh dưỡng (quan hệ hổ trợ , đối địch ) - Không có cấu trúc phân tầng . - Có cấu trúc phân tầng . Câu 19: So sánh 2 hình thức quan hệ sinh vật khác loài là: cộng sinh và hội sinh. Cho 2 ví dụ. * Giống nhau: - Đều là mối quan hệ của Sinh vật khác loài. - Các Sinh vật hỗ trợ nhau trong quá trình sinh sống. * Khác nhau: Cộng sinh Hội sinh Biểu Hai loài cùng sống chung với nhau Hai loài cùng sống chung với nhau, nhưng chỉ 1 hiện và cùng có lợi. loài có lợi, còn 1 loài không có lợi mà cũng không có hại. Ví - Nấm và tảo sống chung với nhau để - Một số loài sâu bọ sống trong tổ kiến. dụ tạo thành Địa y. - Địa y sống trên thân của cây gỗ. - Hải quỳ cộng sinh với tôm kí cư. Câu 20: Vì sao phải sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên rừng? Sử dụng nguồn tài nguyên này như thế nào là hợp lí? a.Phải sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên rừng vì: - Rừng có vai trò rất quan trọng đối với đời sống con người: + Rừng cung cấp chất hữu cơ làm gỗ, thực phẩm, sản phẩm cho công nghiệp, dược liệu + Bảo vệ đất, nước, chống lũ lụt, hạn hán, điều hoà khí hậu + Môi trường sống của nhiều loài động vật có giá trị kinh tế cao, làm cho không khí trong lành - Nạn chặt phá rừng làm cho rừng đang bị cạn kiệt. b.Sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên rừng là phải kết hợp giữa khai thác có mức độ với việc bảo vệ và trồng rừng. Câu 21: Hoàn thành mối quan hệ giữa các loài sinh vật vào bảng dưới đây và cho biết: Sự khác nhau chủ yếu giữa quan hệ hỗ trợ và quan hệ đối địch của Sinh vật khác loài là gì?
10. Các loài khi sống chung Tên mối quan hệ và đặc điểm 1. Tảo và nấm Cộng sinh 2. Cáo và gà Sinh vật ăn sinh vật khác 3. Bò và dê trên cánh đồng Cạnh tranh 4. Giun đũa trong ruột người Kí sinh – nửa kí sinh 5. Đại bàng và thỏ Sinh vật ăn sinh vật khác 6. Địa y bám trên cành cây Hội sinh 7. Lúa và cỏ dại Cạnh tranh 8. Vi khuẩn sống với rễ cây họ đậu Cộng sinh 9. Cá ép bám vào rùa biển Hội sinh 10. Ve bét trên da trâu Kí sinh – nửa kí sinh Câu 22: Nêu những điểm cơ bản của một quần xã? Khi nào ta nói quần xã có độ đa dạng cao? * Những đặc điểm cơ bản của quần xã: - Về số lượng các loài: Mỗi quần xã được đặc trưng bởi các chỉ tiêu: độ đa dạng, độ nhiều, độ đặc trưng. - Về thành phần loài: Trong quần xã thường có một vài loài ưu thế: đó là các loài đóng vai trò quan trọng trong quần xã. Trong các loài ưu thế, có một loài đặc trưng, đó là chỉ có ở một quần xã hoặc có số lượng nhiều hơn hẳn các loài khác. * Khi một quần xã gồm nhiều loài sinh vật ta nói quần xã đó có độ đa dạng cao. Câu 23: a- Muỗi thường hoạt động mạnh về đêm. Đây là ảnh hưởng của loại nhân tố sinh thái nào? Đó là ảnh hưởng của độ ẩm b- Theo em, loài chim cánh cụt ở Nam Cực và loài chim cánh cụt ở quần đảo Lagapagos ở xích đạo, loài nào có kích thước lớn hơn? Đây là ảnh hưởng của loại nhân tố sinh thái nào? Loài chim cánh cụt ở Nam Cực có kích thước lớn nhất, loài chim cánh cụt ở quần đảo Lagapagos nhỏ nhất. Đây là ảnh hưởng của nhiệt độ đến kích thước động vật. Câu 24: Tại sao khi trồng cây cảnh để trong nhà, thỉnh thoảng người ta phải đưa ra ngoài nắng? Cây để trong nhà thường là cây ưa bóng nhưng thỉnh thoảng ta phải để cây ra ngoài nắng để cây có thể quang hợp và tạo diệp lục Câu 25: Tại sao phải bảo vệ hệ sinh thái rừng? - Rừng là môi trường sống của nhiều loài sinh vật. - Bảo vệ rừng là góp phần bảo vệ các loài sinh vật, giữ cân bằng sinh thái của đất - Ngoài ra rừng có vai trò bảo vệ và chống xói mòn đất, bảo vệ nguồn nước. Câu 26: Hiện tượng tự tỉa ở thực vật là mối quan hệ gì? Khi nào hiện tượng tự tỉa diễn ra mạnh mẽ? Trong thực tiễn sản xuất cần phải làm gì để tránh sự cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể Sinh vật, làm giảm năng suất vật nuôi, cây trồng? * Đó là mối quan hệ cạnh tranh * Khi trồng cây ở mật độ quá dày, thiếu ánh sáng * Trong troàng troït: +Troàng caây vôùi maät ñoä thích hôïp + Tæa thöa caây + chaêm soùc caây ñaày ñuû, taïo ñieàu kieän cho caây troàng phaùt trieån toát, naêng suaát cao * Trong chaên nuoâi:
11. Khi ñaøn quaù ñoâng, nhu caàu veà thöùc aên, choã ôû trôû neân thieáu thoán, moâi tröôøng bò oâ nhieãm ta caàn phaûi taùch ñaøn, cung caáp ñaày ñuû thöùc aên cho chuùng, keát hôïp veä sinh moâi tröôøng saïch seõ, taïo ñieàu kieän cho vaät nuoâi phaùt trieån toát. Câu 27:So sánh hiện tượng cân bằng sinh học với khống chế sinh học? * Giống nhau: - Đều làm cho số lượng cá thể mỗi quần thể dao động ở trạng thái cân bằng. - Đều liên quan đến tác động của Môi trường sống. * Khác nhau: Cân bằng sinh học Khống chế sinh học - Xảy ra trong nội bộ mỗi quần thể. - Xảy ra giữa các quần thể khác loài ở Quần - Nguyên nhân: do các điều kiện của Môi xã. trường sống ảnh hưởng đến tỉ lệ sinh sản và tử - Do: mối quan hệ về dinh dưỡng giữa các vong của quần thể. loài với nhau: quan hệ đối địch trong Quần xã. Caâu 28: Ngaøy nay con ngöôøi caàn phaûi laøm gì ñeå baûo veä vaø caûi taïo moâi tröôøng töï nhieân? * Ngaøy nay con coù caùc bieän phaùp ñeå baûo veä vaø caûi taïo moâi tröôøng töï nhieân nhö: - Haïn cheá phaùt trieån ddaân soá quaù nhanh - Khai thaùc söû duïng coù hieäu quaû nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân - Baûo veä caùc loaøi sinh vaät ñaëc bieät laø caùc sinh vaät quyù hieám coù nguy cô bò tuyeät chuûng - Giaûm toái ña caùc nguoàn chaát thaõi gaây oâ nhieãm - ÖÙng duïng kieán thöùc khoa hoïc vaøo lónh vöïc troàng troït, chaên nuoâi taïo nhieàu gioáng caây troàng, vaät nuoâi môùi coù naêng suaát cao - Giaùo duïc yù thöùc töï giaùc cho moïi ngöôøi daân ñeå moïi ngöôøi ñeàu coù traùch nhieäm trong vieäc baûo veä moâi tröôøng soáng cuûa mình Caâu 29: Caùc bieän phaùp caûi taïo heä sinh thaùi bò thoaùi hoùa vaø hieâu quaû cuûa töøng bieän phaùp? (Caùc bieän phaùp caûi taïo heä sinh thaùi) (Hieäu quaû) 1. Troàng caây gaây röøng a. Haïn cheá xoùi moøn ñaát, luõ luït, haïn haùn 2. Taêng cöôøng coâng taùc thuûy lôïi vaø töôùi b. Ñieàu hoøa löôïng nöôùc tieâu c. Taêng ñoä maøu môõ cho ñaát 3. Boùn phaân hôïp lí vaø hôïp veä sinh d. Ñem laïi lôïi ích kinh teá 4. Choïn gioáng vaät nuoâi vaø caây troàng thích e. Ñaát khoâng bò caïn kieät nguoàn chaát dinh hôïp döôõng 5. Thay ñoåi caùc loaïi caây troàng hôïp lí