Đề thi chọn học sinh giỏi vòng 1 môn Ngữ văn Lớp 10 - Năm học 2020-2021 (Kèm hướng dẫn chấm)

Nội dung text: Đề thi chọn học sinh giỏi vòng 1 môn Ngữ văn Lớp 10 - Năm học 2020-2021 (Kèm hướng dẫn chấm)

1. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HẢI PHÒNG ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI VÒNG 1 TRƯỜNG THPT TRẦN NGUYÊN HÃN LỚP 10 - NĂM HỌC 2020-2021 Môn: NGỮ VĂN ĐỀ THI CHÍNH THỨC (Đề thi có 01 trang) Thời gian bàm bài: 180 phút, không kể thời gian phát đề Họ, tên thí sinh: . Số báo danh: . I. PHẦN ĐỌC – HIỂU (2.0 điểm) Giá trị của sự đau khổ Một người nuôi trai lấy ngọc luôn suy nghĩ làm thế nào để tạo được viên ngọc trai tốt nhất, đẹp nhất trên đời. Ông ra bãi biển để chọn một hạt cát và hỏi từng hạt cát có muốn biến thành ngọc trai không. Các hạt cát đều lắc đầu nguầy nguậy khiến ông sắp tuyệt vọng.Đúng lúc đó có một hạt cát đồng ý, các hạt cát khác đều giễu nó ngốc, chui đầu vào trong vỏ trai, xa lánh người thân, bạn bè, không thấy ánh mặt trời, trăng sao, gió mát,thậm chí thiếu cả không khí, chỉ có bóng tối, ướt lạnh, cô đơn, rất đau buồn, thử hỏi có đáng không? Nhưng hạt cát vẫn theo người nuôi trai về không một chút oán thán. Vật đổi sao dời, mấy năm qua đi, hạt cát đã trở thành viên ngọc lung linh, đắt giá, còn những bạn bè chế giễu nó ngốc thì vẫn chỉ là những hạt cát. (Trích Hạt giống tâm hồn) Câu 1 (0.5 điểm) Theo anh/chị, hình ảnh hạt cát chấp nhận “chui đầu vào trong vỏ trai, xa lánh người thân, bạn bè, không thấy ánh mặt trời, trăng sao, gió mát, thậm chí thiếu cả không khí, chỉ có bóng tối, ướt lạnh, cô đơn, rất đau buồn” gợi đến những phẩm chất nào của con người trong cuộc sống? Câu 2 (0.5 điểm) Hãy nêu ý nghĩa của câu chuyện? Câu 3 (1.0 điểm) Anh/chị hãy trình bày suy nghĩ của mình về thông điệp rút ra từ kết thúc câu chuyện. II. LÀM VĂN (7.0 ĐIỂM) Câu 1: (3.0 điểm) Từ câu chuyện trên, hãy trình bày quan điểm của em về lòng can đảm, dám sống dấn thân của thế hệ trẻ ngày nay? Câu 2: (5.0 điểm) Trong bài Khái quát văn học dân gian Việt Nam ( SGK Ngữ văn 10 tập 1) có viết: “Văn học dân gian có giá trị giáo dục sâu sắc về đạo lí làm người”. Hãy làm sáng tỏ ý kiến trên qua một số tác phẩm văn học dân gian em đã học trong chương trình Ngữ văn 10. Hết Thí sinh không được sử dụng tài liệu. Cán bộ coi thi không giải thích gì thêm. Họ tên, Chữ kí của cán bộ coi thi:
2. HƯỚNG DẪN CHẤM Phần Câu Nội dung Điểm I Đọc hiểu 2.0 1 Hình ảnh hạt cát chấp nhận “chui đầu vào trong vỏ trai, xa lánh người 0.5 thân, bạn bè, không thấy ánh mặt trời, trăng sao, gió mát, thậm chí thiếu cả không khí, chỉ có bóng tối, ướt lạnh, cô đơn, rất đau buồn” gợi đến những phẩm chất của con người trong cuộc sống như: nhẫn nại, chịu khó chịu khổ, chấp nhận hi sinh, dũng cảm 2 Ý nghĩa câu chuyện: 0.5 - Từ hạt cát bình thường để trở thành viên ngọc trai lung linh, quý giá phải trải qua một quá trình thử thách, trải qua những gian nan nhọc nhằn, thậm chí hi sinh. - Chính sự khổ đau của cuộc đời là điều kiện tôi luyện con người trở thành người hữu ích, có giá trị hơn nếu ta dám đương đầu, không ngại khó, ngại khổ. 3 - Một số thông điệp có thể rút ra: sự ngại khó ngại khổ khiến ta sống 1.0 cả cuộc đời một cách tầm thường, hành trình khẳng định được giá trị bản thân cần sự hi sinh và lòng nhẫn nại Thí sinh nêu được quan điểm của bản thân về một thông điệp rút ra từ văn bản. Câu trả lời phải chặt chẽ, có phần lí giải hợp lí, có sức thuyết phục. II Làm văn 7.0 1 Từ câu chuyện trên, hãy trình bày quan điểm của em về lòng can 3.0 đảm dám sống dấn thân của thế hệ trẻ ngày nay? a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức bài văn , có đủ các phần mở bài, thân 0.25 bài, kết bài. Mở bài nêu được vấn đề, thân bài triển khai được vấn đề gồm nhiều ý/ đoạn văn, kết bài kết luận được vấn đề. b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận 0.25 - Quan điểm của em về lòng can đảm, dám sống dấn thân của thế hệ trẻ ngày nay c. Chính tả, dùng từ, đặt câu: đảm bảo quy tắc chính tả, dùng từ, đặt 0.25 câu. d. Sáng tạo: Có cách diễn đạt mới mẻ, thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn 0.5 đề nghị luận. c. Triển khai vấn đề nghị luận 1.75 Thí sinh cần lựa chọn thao tác lập luận phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận theo nhiều cách, có thể theo hướng sau: * Giải thích: + Lòng can đảm: Là dám làm một việc gì đó mà không sợ nguy hiểm, khó khăn. + Sống dấn thân là cách sống dám nghĩ, dám làm, chấp nhận gian khó, hiểm nguy vì những mục đích, lí tưởng cao đẹp, mang lại lợi ích cho bản thân và xã hội. * Chứng minh:
3. - Lập luận chứng minh sự cần thiết của lòng can đảm, dám sống dấn thân (Có thể tham khảo một số gợi ý sau): thế hệ trẻ cần phải sống can đảm, dám dấn thân thì mới có thành công, phát huy được tiềm năng và khẳng định giá trị của mình, tạo cơ hội tốt cho bản thân phát triển, thực hiện được những ước mơ, đam mê , góp phần vào sự phát triển của gia đình, đất nước quê hương - Mở rộng vấn đề: một số bạn trẻ còn có tâm lí ngần ngại trước những điều mới mẻ, sợ cảm giác thách thức bản thân và chỉ nghĩ về thất bại, lối sống an phận thủ thường; dấn thân không có nghĩa là liều lĩnh, mù quáng, cố chấp, làm những việc có hại cho xã hội * Rút ra bài học nhận thức và hành động: Dấn thân cần có sự đam mê sáng tạo, ít nhiều chấp nhận rủi ro, vượt qua chính mình và vượt lên hoàn cảnh, phải gắn với tri thức và lòng dũng cảm, làm mới bản thân bằng việc làm những thứ khác biệt, những điều bản thân muốn nhưng chưa có cơ hội trải nghiệm 2 Trong bài Khái quát văn học dân gian Việt Nam ( SGK Ngữ văn 10 5,0 tập 1) có viết: “Văn học dân gian có giá trị giáo dục sâu sắc về đạo lí làm người”. Hãy làm sáng tỏ ý kiến trên qua một số tác phẩm truyện cổ dân gian em đã học trong chương trình Ngữ văn 10. a. Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận: Có đủ các phần mở bài, thân bài, 0,25 kết bài. Mở bài nêu được vấn đề, thân bài triển khai được vấn đề gồm nhiều ý/ đoạn văn, kết bài kết luận được vấn đề. b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận“Văn học dân gian có giá trị 0,25 giáo dục sâu sắc về đạo lí làm người”. - Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm; vận dụng tốt các thao tác lập luận; kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng. 0,25 - Chính tả, dùng từ, đặt câu: đảm bảo quy tắc chính tả, dùng từ, đặt câu. 0,25 c. Sáng tạo: Có cách diễn đạt mới mẻ, thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn 0,5 đề nghị luận. d. Nội dung cần đạt: 3.5 HS có thể trình bày theo cách khác nhau nhưng cần đảm bảo tính thống nhất, hợp lý trong mạch bài, bám sát các dẫn chứng để làm nổi rõ vấn đề cần nghị luận * Giới thiệu khái quát về Văn học dân gian, luận đề * Giải thích nhận định: - Giá trị giáo dục của văn học trước hết biểu hiện ở khả năng đem đến 1.0 cho con người những bài học quý giá về lẽ sống để họ tự rèn luyện bản thân mình ngày một tốt đẹp hơn. +/ Về tư tưởng: văn học hình thành trong người đọc một tư tưởng tiến bộ, giúp họ có thái độ và quan điểm đúng đắn về cuộc sống. +/ Về tình cảm: văn học giúp con người biết yêu ghét đúng đắn, làm cho tâm hồn con người trở nên lành mạnh, trong sáng, cao thượng hơn.
4. +/ Về đạo đức: văn học nâng đỡ cho nhân cách của con người phát triển, giúp họ biết phân biệt phải trái, đúng sai và có quan hệ tốt đẹp với mọi người. - Biểu hiện cụ thể: + Văn học dân gian giáo dục con người tinh thần nhân đạo và lạc quan. Đó là tình yêu thương đồng loại, đấu tranh không ngừng để bảo vệ, giải phóng con người khỏi bất công, niềm tin bất diệt vào chính nghĩa. + Văn học dân gian góp phần hình thành những phẩm chất truyền thống tốt đẹp như tình yêu quê hương, đất nước, ý thức trách nhiệm; lòng vị tha, nhân hậu; tính cần kiệm, óc thực tiễn * Phân tích, chứng minh: 2,0 Học sinh tự chọn một số sáng tác văn học dân gian, có thể là truyện cổ tích, truyền thuyết , truyện cười đã học trong chương trình Ngữ văn 10 để chỉ ra giá trị giáo dục sâu sắc (tinh thần yêu nước, ý thức trách nhiệm, niềm tin vào công lý, lối sống ân nghĩa thủy chung, sự cầu tiến, trung thực, ) Một số gợi ý sau: - Truyện cổ tích Tấm Cám có giá trị giáo dục về đạo lí làm người: Đạo lí ở hiền gặp lành, ác giả ác báo. Có những lúc cái thiện có thể bị cái ác lấn lướt nhưng cuối cùng phần thắng vẫn luôn thuộc về cái thiện. Câu chuyện khẳng định sức sổng mãnh liệt của con người, của cái thiện; con người không chịu khuất phục, đầu hàng cái ác, cái xấu, sẽ chiến đấu đến cùng để bảo vệ chân lí. Con người cần phải biết giành và giữ hạnh phúc chính đáng cho mình. - Sử thi Đam San ngợi ca tình nghĩa đạo lý con người, thể hiện cho đạo lý, những nghĩa cử cao đẹp của con người, lòng yêu thương và tinh thần trượng nghĩa. - Truyền thuyết An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy thể hiện cái nhìn khoan dung đối với con người, sự phán xét công bằng, nhắc nhở về ý thức trách nhiệm công dân. - Truyện cười Tam đại con gà: Bằng tiếng cười, truyện tập trung phê phán thói giấu dốt phổ biến ở nhiều đối tượng trong cuộc sống. Cái đáng cười, đáng phê phán mà nhân dân đề cập ở đây là khi người ta dốt mà biết mình dốt mà vẫn khoe là mình giỏi, lại dám nhận làm thầy dạy người khác, đặc biệt là cố tìm mọi cách để giấu đi cái dốt, che đậy cái dốt của mình. Cố giấu dốt để đề cao mình, bảo vệ mình, thực chất đưa đến một kết cục ngược lại. Tự mình hại chính mình, tự mình lật tẩy chính mình. 3. Đánh giá chung: - Giá trị giáo dục là khả năng văn học có thể thay đổi hoặc nâng cao tư tưởng, tình cảm của con người theo chiều hướng tích cực, tốt đẹp, tiến bộ, đông thời làm cho con người ngày càng hoàn thiện về đạo đức. Nhưng điều đặc biệt là tác dụng giáo dục của văn học không phải ngay lập tức mà dần dần thấm sâu nhưng rất lâu bền, nó gợi những cảm nghĩ sâu xa về con người và cuộc đời, nó gián tiếp đưa ra những bài học, những đề nghị về cách sống. Văn học không chỉ góp phần hoàn thiện
5. bản thân con người mà còn hướng họ tới những hành động cụ thể, thiết thực vì một cuộc đời ngày càng tốt đẹp hơn. - Với nội dung đẹp và hình thức đẹp, văn học làm cho con người thêm mến yêu cuộc sống thêm khao khát hướng tới những gì là đẹp đẽ, tốt 0,5 lành. VHDG nêu cao những bài học về phẩm chất tinh thần, đạo đức, truyền thống tốt đẹp của dân tộc: tinh thần nhân đạo, lòng lạc quan, góp phần quan trọng bồi dưỡng cho con người những tình cảm tốt đẹp, cách nghĩ, lối sống tích cực và lành mạnh.